بازار فولاد در بهاری که گذشت، در رکود تقاضا به‌‌‌سر برد و برخی اظهارنظرها حکایت از آن دارد که این صنعت نتوانست بازارهای صادراتی را همچون گذشته حفظ کند. البته باید در نظر داشت که ممکن است با توجه به کسری احتمالی بودجه و امکان کاهش تزریق بودجه‌‌‌های عمرانی دولت تا پایان سال، شاهد رونق در حوزه ساخت‌وساز که منجر به افزایش تقاضای بازار فولاد می‌شود، نباشیم. بنابراین در چنین شرایطی به نظر نمی‌رسد که فصل تابستان که اوج تقاضای فصلی بازار فولاد است، این بازار رونق جذابی به خود ببیند. البته لازم به یادآوری است که شرکت‌های فولادی در چنین شرایطی در روزهای گرم تابستان با چالش‌‌‌های محدودیت انرژی، نوسان نرخ ارز، نبود سازوکار روشن برای قیمت‌گذاری و موانع صادراتی روبه‌‌‌رو هستند که چهار چالش اصلی این صنعت در روزهای گرم سال خواهد بود.
قیمت‌گذاری درست به تنهایی راهگشا نیست
درباره قیمت‌گذاری این روزهای محصولات فولادی در بورس کالا، فرهاد منفرد عضو هیات‌مدیره ایران غلتک در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کرد: موضوع قیمت‌گذاری به خودی خود در زنجیره فولاد از اهمیت برخوردار است، اما موضوع آن است که حتی اگر قیمت‌گذاری نیز به‌‌‌درستی انجام شود، مشکلات اساسی در زنجیره فولاد را نمی‌تواند حل کند؛ برای نمونه اقدامی که اخیرا در بورس‌کالا انجام گرفت که پیش‌‌‌خرید ۳۰درصد را به ۱۰درصد کاهش داد که این اقدام در نوع خود اقدام مثبتی است و با این قانون، نوردکاران می‌توانستند خرید بیشتری انجام دهند. اما باید این موضوع را در نظر گرفت که باید تمامی شرایط مهیا باشد تا در نهایت این قیمت‌گذاری درست، بتواند نتایج مثبتی به همراه داشته باشد. برای نمونه با آغاز فصل گرما شاهد محدودیت‌های برق برای فولادسازان هستیم، هرچند اکنون واحدها می‌توانند شمش را به راحتی خریداری کنند، اما با محدودیت‌های انرژی نمی‌توانند تولید داشته باشند و دچار چالش دیگری شده‌‌‌اند.
منفرد در ادامه خاطرنشان کرد: در هفته‌‌‌های گذشته شاهد سنگین‌‌‌ترین عرضه میلگرد در بورس‌کالا بودیم و شاخص حجم معاملات به حجم عرضه به زیر ۲۰درصد رسید، اما با وجود این میزان عرضه بالا، خریدار و در واقع تقاضایی در بازار وجود نداشت، این در حالی است که بیشترین میزان استفاده میلگرد در فصل تابستان است که هم‌‌‌اکنون شاهد چنین رکودی در بازار هستیم.
وی در ادامه توضیح داد: از سوی دیگر نیز شاهد رونق چندانی در بازار صادراتی نیستیم. وقتی قیمت آهن اسفنجی نسبت به شمش فولاد، نوسان بالا پیدا می‌کند، نشان می‌دهد ثباتی در بازار وجود ندارد؛ همچنین فاصله قیمتی شمش و میلگرد نیز افزایش یافته است. در نتیجه در چنین شرایطی نوردکاران رغبت به تولید ندارند. پس می‌توان این پرسش را مطرح کرد که در چنین شرایطی چه عواملی بر زنجیره تولید تاثیرگذار است که قیمت‌گذاری صحیح را هم به نتیجه نمی‌‌‌رساند. این عضو هیات‌مدیره ایران غلتک ادامه داد: باز تاکید می‌‌‌کنم هرچند که اقدام پیش‌‌‌خرید در بورس‌کالا اقدام مثبتی بوده است، اما چرا قدرت آن‌‌‌چنانی در بازار به همراه نداشته است، از این رو می‌توان نتیجه گرفت که علاوه بر قیمت‌گذاری در بازار فولاد عوامل مختلفی می‌توانند تاثیرگذار باشند. یکی از چالش‌‌‌های عمده فولادسازان تامین مالی است و یکی از مشکلات مهم صنعت فولاد نبود سرمایه‌گذار خارجی است. با وجود منابع غنی معدنی در کشور ما جذب سرمایه‌گذار خارجی در این زمینه نداریم و همین موضوع در زمینه اکتشاف و صنایع معدنی چالش‌‌‌های مالی ایجاد کرده است.
چالش انرژی
منفرد با اشاره به سایر چالش‌‌‌های واحدهای تولیدکننده فولاد تصریح کرد: موضوع دیگر محدودیت‌های انرژی است، واحدهای فولادسازی در فصل گرما که اوج تولید آنها به شمار می‌رود، به‌‌‌دلیل نبود برق با محدودیت آن روبه‌‌‌رو شده که در چنین شرایطی برخی واحدها تعطیل یا نیمه‌‌‌تعطیل می‌‌‌شوند. در چنین شرایطی که هرساله با محدودیت انرژی روبه‌‌‌رو هستیم، موضوع تامین انرژی باید به صورت ریشه‌‌‌ای حل می‌‌‌شد که حل نشده است. البته ما در کشور 60هزار مگاوات در سال برق تولید می‌‌‌کنیم که علاوه بر این میزان به ۱۰هزار مگاوات دیگر نیاز است؛ موضوع این است که ما در چند وقت اخیر چند نیروگاه جدید در کشور ساخته‌‌‌ایم؟ نیروگاه‌‌‌های ما مربوط به ۳۰ سال گذشته هستند که هم‌‌‌اکنون فرسوده شده‌‌‌اند؛ این در حالی است که ما از انرژی خورشیدی که پاک‌‌‌ترین، ارزان‌‌‌ترین و در دسترس‌‌‌ترین انرژی برای ما محسوب می‌شود، استفاده نمی‌‌‌کنیم. ایران مطابق با نقشه سولارگیس در بین کشورهایی قرار گرفته است که تشعشع خورشیدی بالایی دریافت می‌کند. میزان تشعشع دریافتی سالانه برای ایران چیزی حدود 2هزار کیلو‌وات ساعت بر مترمربع است که از آن بهره‌‌‌ای نمی‌‌‌بریم، در مقابل در کشورهای دیگر مانند ترکیه که تشعشع‌‌‌پذیر نیست، یک شرکت فولادی در این کشور مانند شرکت ازدمیر ۳۰۰ میلیون دلار در حوزه انرژی خورشیدی سرمایه‌گذاری کرده است، اما در کشور ما همچنان بر استفاده از انرژی‌‌‌های فسیلی تاکید دارند، این در حالی است که تا سال 2035 میلادی دیگر شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری انرژی در انرژی‌‌‌های فسیلی سرمایه‌گذاری نمی‌‌‌کنند، چراکه هم آلاینده است و هم هزینه تمام‌شده‌‌‌اش بالاست و سرمایه‌گذاری تنها در انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر انجام می‌شود، ولی ما برنامه‌‌‌ای برای آن نداریم. وی در پاسخ به این پرسش که آیا استفاده از انرژی خورشیدی نیاز به فناوری خاصی دارد که ایران از آن استفاده نمی‌‌‌کند، گفت: فناوری پنل در دنیا چندان پیچیده نیست و بسیاری از صنعتگران در دنیا از این انرژی بهره می‌‌‌گیرند. این عضو هیات‌مدیره ایران غلتک در ادامه یادآور شد: موضوع ما در ایران این است که می‌‌‌خواهیم در تمام زمینه‌‌‌ها به خودکفایی برسیم، این در حالی است که خودکفایی در دنیای امروز دیگر معنایی ندارد و بیشتر کارها برون‌‌‌سپاری می‌شود تا به صورت تخصصی انجام گیرد، علاوه بر آن سبب کاهش قیمت تمام‌شده نیز می‌شود.
چالش گاز
منفرد در ادامه به چالش دیگری در حوزه صنعت فولاد پرداخت و گفت: موضوع دیگر فولادسازان تامین گاز است که فولادسازان را در فصل سرما با چالش مواجه می‌کند، البته موضوع قیمت گاز نیز مطرح است که با افزایش‌‌‌های ناگهانی همراه شده است، هر چند مقرر شده بود در سال 1401 گازبهای صنایع فولادی مانند دیگر صنایع 500 تومان به ازای هر مترمکعب باشد ولی این مصوبه اجرایی نشد و به 1500 تومان افزایش پیدا کرد؛ این در حالی است که در سال 1402 نرخ خوراک واحدهای احیای مستقیم و آهن اسفنجی از 2هزار تومان به 4هزار تومان و نرخ خوراک واحدهای فولادی از 1500 تومان به 3هزار تومان افزایش پیدا کرد. سال گذشته نیز در زمستان شاهد بودیم که تامین گاز برای واحدهای فولادسازی با محدودیت‌هایی روبه‌‌‌رو شد که توازن آهن اسفنجی و شمش را به هم ریخت.
از دست دادن بازارهای صادراتی
وی در ادامه با اشاره به بازارهای صادراتی نیز عنوان کرد: موضوع دیگر آن است که ما طی سال‌های گذشته فرصت‌‌‌های بازار صادراتی را نیز از دست داده‌‌‌ایم، این در حالی است که کشوری مانند چین تقریبا چهار ماه اول سال ۲۰۲۳ میلادی حدود ۲۸ میلیون تن فولاد به خاورمیانه و آفریقا صادر کرده است و سال ماقبل آن نیز ۱۸ میلیون تن صادر کرده بود؛ این کشور با دامپینگ توانسته بازارهای منطقه را در دست بگیرد. عمان نیز در زمینه فولاد سرمایه‌گذاری‌‌‌های بسیاری انجام داده است. منفرد با اشاره به این موضوع که باید فرصت بازارهای بکر را از دست نداد، عنوان کرد: بازار بزرگی در غرب آفریقا وجود دارد که به نوعی بازار بکر محسوب می‌شود؛ در ایران نیز تبلیغات بسیاری برای تصرف این بازار انجام شده است و باید این بازار بسیار گسترده مورد توجه مسوولان قرار گیرد. یا در زمینه زلزله ترکیه که فرصت خوبی برای بازار ما ایجاد کرده بود، اما باز از این فرصت استفاده نکردیم. در کل در زمینه صادرات صادرکنندگان با قوانین خلق‌‌‌الساعه و سردرگمی همواره روبه‌‌‌رو هستند، قوانین 2 ماهه، 4 ماهه و 6 ماهه تولیدکنندگان را سردرگم کرده، این در حالی است که دولت باید به تولیدکنندگان و صادرکنندگان کمک کند و تصمیم‌‌‌های کلان بگیرد که چه اندازه از میزان تولید فولاد به داخل اختصاص پیدا کند و چه میزان از آن صادر شود و زمینه صادرات را نیز مهیا کند.
دچار شعارزدگی شدیم
این عضو هیات‌مدیره ایران غلتک در ادامه توضیح داد: ما دچار شعارزدگی شدیم؛ برای سال ۱۴۰۴ برنامه‌‌‌ریزی کردیم که به ۵۵ میلیون تن فولاد برسیم، آیا می‌توانیم به این میزان از تولید برسیم؟ آیا زیرساخت‌‌‌های ریلی برای این حجم تولید مهیا شده است؟ آیا برق و گاز برای این میزان تولید مهیاست؟ سیاستگذاری می‌‌‌کنیم، اما در راستای این سیاستگذاری‌‌‌ها زیرساخت‌‌‌ها را آماده نکرده‌‌‌ایم؛ برای نمونه اگر به صورت‌های مالی شرکت‌ها در زنجیره فولاد نگاه داشته باشیم، مشاهده می‌‌‌کنیم که این صورت‌های مالی در حقیقت با ۹ ماه بسته شده‌‌‌اند، نه ۱۲ ماه، چراکه سه ماه سال را با قطعی گاز و برق روبه‌‌‌رو بوده‌‌‌اند.
منفرد در ادامه خاطرنشان کرد: حتی اگر در زمینه قیمت‌گذاری درست عمل شود، همچنان موفق نیستیم، زیرا سایر عوامل مهیا نیست و در بازار با اقتصاد دستوری مواجه هستیم، با اقتصاد دستوری مزیت رقابتی نمی‌توان ایجاد کرد، باید اجازه داد در بازار در یک نقطه عرضه و تقاضا همدیگر را پیدا کنند تا بازار قیمت را مشخص کند. چرا دولت همه چیز را به گروگان گرفته است، چرا همه امور دولتی شده است، بعد انتظار داریم بازار مسیر خودش را پیدا کند؟ هر دولت جدیدی نیز که سر کار می‌‌‌آید، ساز خودش را می‌‌‌زند. وی در ادامه تصریح کرد: چالش‌‌‌های کلانی در زنجیره فولاد وجود دارد و باید این چالش‌‌‌ها را با دید کلان رفع کرد. تصمیم‌‌‌های خلق‌‌‌الساعه هیچ تضمینی برای رفع مشکلات نیست و حتی باعث هم‌‌‌افزایی مشکلات می‌شود. باید به صورت کلان برای تامین زیرساخت‌‌‌ها چاره‌‌‌ای اندیشید، این زیرساخت‌‌‌ها پروژه‌‌‌های کوتاه‌‌‌مدت نیست، ولی از قبل هم نسبت به این موضوع اقبالی صورت نگرفته است. زیرساخت‌‌‌های ریلی، زیرساخت‌‌‌های انرژی، ارتباط با سرمایه‌گذاران خارجی، مشوق‌‌‌های صادراتی، تامین مالی و ثبات در نرخ ارز از موارد بسیار مهمی است که اگر چاره‌‌‌ای بر آن اندیشیده نشود، همچنان مشکل‌‌‌های تکراری راه نفس را بر گلوی این صنعت تنگ خواهد کرد.
اخبار مرتبط :
حلقه مفقوده زنجیره فولاد-دکتر فولاد
تشخیص لوله‌های فولادی (مانیسمان) تقلبی و با کیفیت پایین